صندوق های سرمایه گذاری نهادهای مالی هستند که به‌منظور مدیریت حرفه‌ای دارایی سرمایه‌گذاران و با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس شده و تحت نظارت این سازمان فعالیت می‌کنند. صندوق سرمایهگذاری با جمع‌آوری وجوه سرمایه‌گذاران و با استفاده از دانش و تخصص کافی در زمینه مدیریت سبد دارایی، این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم میکند که با هر میزان درآمد و دارایی، در سبدی متنوع از اوراق بهادار شامل اوراق مشارکت، گواهی سپرده، سهام و سایر دارایی‌های مالی سرمایهگذاری نموده و از مزایای حاصل از آن بهره مند شوند.
تاریخچه صندوق‌های سرمایهگذاری در ایران
در کشورمان ایران نخستین صندوق‌های سرمایهگذاری در سال ۱۳۸۷ با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالیت خود را در بازار سرمایه آغاز کرده‌اند. در حال حاضر( پاییز ۱۴۰۲) بیش از ۴۲۸ صندوق سرمایهگذاری، موفق به دریافت مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار کشور شده‌اند. لیست کامل آخرین تغییرات در خصوص صندوقها از طریق سایت فیپیران (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران) در دسترس افراد قرار دارد.
انواع صندوق های سرمایه گذاری
صندوق‌های سرمایهگذاری مختلفی متناسب با انواع سلیقه‌ها و سطوح ریسک‌پذیری افراد وجود دارد. صندوق‌های سرمایهگذاری در دسته‌بندی رایج خود بر اساس شیوه معامله، ترکیب دارایی‌ها و… به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه به توضیح هر کدام از آنها خواهیم پرداخت.
- صندوق سرمایهگذاری مختلط (Balanced Fund)
- صندوق سرمایهگذاری در سهام (Stock Fund)
- صندوق سرمایهگذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (Fixed Income Fund)
- صندوق سرمایهگذاری در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی
- صندوق سرمایهگذاری اختصاصی بازارگردانی
- صندوق سرمایهگذاری جسورانه (Venture Capital Fund)
- صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری (Charity Investment Fund)
- صندوق در صندوق (Fund Of Funds)
- صندوق زمین و ساختمان (Construction Fund)
- صندوق املاک و مستغلات (REIT)
- صندوق سرمایهگذاری خصوصی (Private Equity Fund)
- صندوق سرمایهگذاری پروژه (Project Fund)
تفاوت صندوق‌های سرمایهگذاری با درآمد ثابت
صندوق های سرمایهگذاری با درآمد ثابت در ویژگی‌های زیر ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند:
- میزان ارزش خالص دارایی‌ها: هرچه میزان خالص ارزش دارایی صندوق بیشتر باشد بدین معناست که این صندوق اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتری را به خود جلب نموده است و مقصد سرمایه گذاری افراد بیشتری چه در قالب حقیقی و چه در قالب حقوقی بوده است.
- تاریخ آغاز فعالیت: زمان تأسیس صندوق را نشان می‌دهد و میتواند بیانگر قدمت و سابقه فعالیت هر صندوق باشد.
- تعداد واحدهای سرمایه گذاری نزد سرمایه گذاران: این معیار نیز میتواند مشابه میزان ارزش خالص دارایی‌ها نشان‌دهنده میزان اعتماد و سرمایه گذاری افراد حقیقی و حقوقی را بازگو نماید.
- میزان بازدهی: شاید یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین ملاک‌های موردتوجه سرمایه‌گذاران بازدهی صندوقها باشد. برای بررسی آخرین میزان بازدهی هر صندوق میتوان از مراجع اطلاع‌رسانی معتبر مربوط به صندوق اقدام نمود. هم چنین مشاهده بازده صندوقها از آغاز فعالیت در سایر مراکز و سایت‌های معتبر نیز قابل‌مشاهده است.
- قیمت صدور و ابطال: قیمت صدور و ابطال یا همان قیمت خریدوفروش واحدهای سرمایه گذاری معمولاً در فضا یا درگاهی که امکان صدور و ابطال را فراهم میکند موجود میباشد. علاوه بر این در پورتال (همان سایت اختصاصی مربوط به هر صندوق) نیز این قیمت‌ها قابل‌مشاهده میباشد. این قیمت‌ها یکی از عواملی است که میتواند در تصمیم افراد برای زمان مناسب سرمایه گذاری موردتوجه قرار گیرد.
- دوره تقسیم سود: دوره تقسیم سود در صندوق ها متفاوت است و ممکن است به‌صورت ماهیانه، سالیانه و یا حتی بدون تقسیم سود نیز باشد که در این صورت بالا رفتن ارزشهای واحدهای سرمایه گذاری آنها به‌عنوان سود در نظر گرفته میشود.
- ضامن نقدشوندگی: با سرمایه گذاری در صندوق‌های دارای ضامن نقدشوندگی، میتوان از پرداخت اصل و سود سرمایه گذاری به اعتبار و پشتوانه ضامن اطمینان حاصل نمود. رکن ضامن یکی از ارکان اختیاری صندوقها بوده که تعداد محدودی از صندوقها با برخورداری از این امکان اعتبار بیشتری را دارا می‌باشند.
عوامل دیگری مانند مدیر صندوقها، ضرایب آلفا و بتا، درجه‌بندی عملکرد صندوقها و… از جمله مواردی هستند که میتوانند تفاوت‌هایی بین صندوقها ایجاد نمایند. سرمایه‌گذاران میتوانند ضمن درنظرگرفتن شرایط نامبرده و مقایسه نمودن صندوقها در سایت فیپیران نسبت به انتخاب بهترین صندوق سرمایه گذاری اقدام نمایند.
مفاهیم صندوق‌های سرمایهگذاری که باید هر سرمایه گذار بداند
۱- صدور و ابطال
- صدور: خرید واحدهای سرمایه گذاری در یک صندوق سرمایه گذاری را صدور می‌نامند.
- ابطال: زمانی که شخص سرمایه‌گذار جهت دریافت مبلغ سرمایهگذاری خود، واحدهای سرمایهگذاری خود را به فروش میرساند، در واقع اقدام به ابطال واحدهای سرمایهگذاری خود می‌نماید.
۲- سود (بازدهی) صندوق های سرمایه گذاری
یکی از مهم‌ترین عواملی که بسیاری از افراد با درنظرگرفتن آن اقدام به سرمایهگذاری مینمایند، بازدهی صندوق‌های سرمایهگذاری میباشد که نرخ آن معمولاً به‌صورت درصدی اعلام میشود. نرخ بازدهی در صندوق‌های سرمایهگذاری از طریق تقسیم سود سرمایهگذاری بر سرمایه اولیه (سرمایه شما قبل از تخصیص سود) و سپس ضرب نمودن آن در ۱۰۰ به دست میآید.
- انواع سود صندوق‌های سرمایه گذاری
رایجترین نرخ‌های بازدهی (سود) استفاده شده در معرفی صندوق‌های سرمایه گذاری، نرخ سود اسمی و نرخ سود مؤثر (سود مرکب) می‌باشند.
- سود مؤثر یا سود مرکب
سودی است که هم به اصل پول سرمایه‌گذار و هم به سودهای آن تعلق می‌گیرد. در ادبیات سرمایهگذاری از این سود تحت عنوان «سود مرکب» یا «سود مؤثر» یاد میشود.
۳- ارزش خالص دارایی‌ها
ارزش خالص دارایی‌ها یا NAV که خلاصه عبارت «Net Asset Value» است، به‌سادگی برای هر صندوق سرمایهگذاری با کم‌کردن مجموع بدهی‌ها از کل دارایی‌های صندوق قابل‌محاسبه است.
۴- نرخ شکست
طبق قوانین بانک مرکزی برای تخصیص سود به سپرده‌های بانکی، الزام به نگهداشت سرمایه برای مدت‌زمان مشخصی وجود دارد. در صورت برداشت زودتر از موعد سپرده‌ها با کاهش نرخ سود سپرده روبه‌رو هستیم که به آن نرخ شکست گفته میشود.
