تصور کنید شما به عنوان سرمایه‌گذار تصمیم دارید دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید. نقدشوندگی به این معناست که چقدر می‌توانید سریع و بدون اینکه مجبور شوید آن دارایی را با قیمت بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن بفروشید، آن را در کوتاه‌ترین زمان به وجه نقد تبدیل کنید.
مثال: طلا و سکه معمولا نسبت به سایر دارایی‌ها نقدشونده‌ترند یعنی به‌راحتی و سریع می‌توانید مشتری پیدا کرده و آن‌ها را به قیمت روز بفروشید. در مقابل، ملک نقدشوندگی کمتری دارد، چون ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا خریدار مناسب با قیمت مورد نظر شما پیدا شود.
ریسک نقدشوندگی چیست؟
از نگاه سرمایه‌گذار، ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk) یعنی احتمال اینکه شما نتوانید واحد سرمایه‌گذاری خود در یک صندوق سرمایه‌گذاری را به موقع و بدون متحمل شدن ضرر قابل توجه، به پول نقد تبدیل کنید.
ریسک نقدشوندگی در صندوقها
در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مدیران صندوق با پول سرمایه‌گذاران، دارایی‌های مختلفی از جمله سهام، اوراق بدهی، سپرده بانکی خریداری می‌کنند. این دارایی‌ها باید قابلیت فروش سریع را داشته باشند تا صندوق بتواند در زمان درخواست سرمایه‌گذاران، پول آن‌ها را بازپرداخت کند.
اگر صندوق با ریسک نقدشوندگی مواجه شود، ممکن است:
- زمان بازپرداخت پول شما طولانی شود: به خصوص در شرایط بحرانی بازار که تقاضا برای خروج پول از صندوقها زیاد است.
- صندوق مجبور است دارایی‌هایش را با ضرر بفروشد: برای تامین وجه مورد نیاز بازخریدها، مدیر صندوق ناچار می‌شود سهام یا اوراقی را به قیمت پایین‌تر از ارزش واقعی‌اش بفروشد. این ضرر به طور مستقیم روی خالص ارزش دارایی‌ها (NAV) و در نتیجه سرمایه همه سرمایه‌گذاران تأثیر منفی می‌گذارد.
چه عواملی ریسک نقدشوندگی صندوق را بالا می‌برند؟
ریسک نقدشوندگی صندوق به دو عامل اصلی بستگی دارد:
ترکیب دارایی‌های صندوق:
اگر صندوق بیشتر در دارایی‌هایی سرمایه‌گذاری کرده باشد که خودشان ذاتا نقدشوندگی پایینی دارند مانند برخی سهام کوچک یا اوراق خاص، ریسک نقدشوندگی صندوق بالاتر است.
شرایط بازار:
در شرایط بحرانی، رکود یا نوسانات شدید بازار (مثل افت ناگهانی شاخص بورس یا بی‌ثباتی‌های اقتصادی)، ممکن است خریدار برای بسیاری از دارایی‌ها کم شود. این شرایط، نقدشوندگی حتی دارایی‌های نسبتا خوب را هم کاهش داده و ریسک نقدشوندگی صندوق را بالا می‌برد.
مدیریت ریسک نقدشوندگی در صندوقها چگونه انجام می‌شود؟
مدیران حرفه‌ای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مسئولیت مدیریت فعالانه این ریسک را بر عهده دارند تا پول سرمایه‌گذاران در هر شرایطی قابل بازخرید باشد به عنوان نمونه:
تنوع‌بخشی به دارایی‌ها (Diversification):
- صندوق، سرمایه خود را صرفا روی یک نوع دارایی متمرکز نمی‌کند. بلکه ترکیبی از دارایی‌های با نقدشوندگی بالا (مانند سپرده بانکی و اوراق کوتاه‌مدت) و دارایی‌های با پتانسیل بازدهی بالاتر (مانند سهام بنیادی) را نگهداری می‌کند.
- این کار تضمین می‌کند که حتی اگر بخشی از بازار دچار مشکل نقدشوندگی شد، صندوق همچنان از طریق سایر دارایی‌ها بتواند بازخریدها را انجام دهد.
سپرده‌گذاری بخشی از دارایی‌ها
- بسیاری از صندوقها همیشه درصدی از دارایی خود را به صورت وجه نقد یا شبه نقد (مانند سپرده‌های کوتاه‌مدت بانکی) نگهداری می‌کنند تا بتوانند درخواست‌های روزانه بازخرید را فوراً پاسخ دهند.
تحلیل بازار و نظارت مستمر:
- مدیران صندوق، نه‌تنها نقدشوندگی دارایی‌ها، بلکه حجم تقاضای بازخرید سرمایه‌گذاران را به صورت مستمر پیش‌بینی و رصد می‌کنند تا برای شرایط غیرمنتظره آماده باشند.
نقش ضامن نقدشوندگی: اطمینان بیشتر
برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری (معمولا صندوق‌های با درآمد ثابت) دارای یک ضامن بانکی با اعتبار بالا به عنوان ضامن نقدشوندگی هستند.
- وظیفه ضامن: در مواقعی که صندوق به دلیل درخواست‌های زیاد بازخرید، توان پرداخت وجه سرمایه‌گذاران را ندارد، ضامن موظف است پول مورد نیاز را تامین کند.
- مزیت برای سرمایه‌گذار: وجود ضامن نقدشوندگی، خیال سرمایه‌گذار را راحت می‌کند که در هر شرایطی، پولش با سرعت و قیمت مشخص شده قابل بازخرید است. این ویژگی به‌خصوص برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز بسیار مهم است.
بیشتر بخوانید: مقایسه صندوق‌های درآمد ثابت
نکات کلیدی برای سرمایه‌گذاران
به عنوان یک سرمایه‌گذار در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، این موارد را در مورد نقدشوندگی مد نظر قرار دهید:
- صندوق‌های درآمد ثابت: معمولا به دلیل ترکیب دارایی‌ها و وجود ضامن نقدشوندگی، بالاترین سطح نقدشوندگی را دارند.
- صندوق‌های سهامی: نقدشوندگی این صندوقها ارتباط بیشتری با شرایط بازار بورس دارد و ممکن است در شرایط بحرانی، بازخریدها با تاخیر یا با نوسان بیشتری همراه باشد که البته صندوق‌های که در بازار دارای بازارگردان هستند از نقدشوندگی بالاتری برخورداند.
- مطالعه امیدنامه: همیشه قبل از سرمایه‌گذاری، امیدنامه صندوق را بررسی کنید تا از نحوه بازخرید واحدها، زمان بازپرداخت وجه و وجود یا عدم وجود ضامن نقدشوندگی (در صورت لزوم) مطلع شوید.
