تأمین مالی فرآیندی است که در آن شرکت با استفاده از ابزارهای متنوع اقدام به جمع‌آوری منابع مالی می‌نمایند. شرکت‌ها بسته به نیازهای خود باید بهترین روش تامین مالی را انتخاب کنند. برای انتخاب مناسب‌ترین روش تامین‌مالی باید ۵ عامل، ریسک، بازده، حجم سرمایه‌گذاری، افق زمانی سرمایه‌گذاری و در دسترس بودن منابع را مورد توجه قرار داد. در ادامه انواع مدل‌های تامین مالی توضیح داده خواهد شد.
مدل‌های تامین مالی
خانوارها، بنگاه ها و دولت‌ها به‌منظور انجام فعالیت‌های اقتصادی، نیازمند منابع مالی هستند که این منابع را از محل‌های مختلف و از طریق بستر نظام مالی از دارندگان مازاد منابع مالی تأمین می‌نمایند.
تامین مالی خانوارها
از طریق بانک
خانوارها می‌توانند با دریافت تسهیلات مختلف از بانک‌ها برای مقاصد فعالیت خود تامین مالی کنند.
از طریق صندوق خانوادگی
خانوارها می‌توانند با احداث صندوق خانوادگی و ذخیره منابع مالی در آن و گردش ماهانه یا سالانه به‌صورت بلاعوض منابع مالی دریافت کنند.
از طریق خیریه ها
خیریه‌ها تسهیلات با نرخ بهره پایین و مقادیر کم را در دستور کار خود دارند که خانوارها می‌توانند با مراجعه به این خیریه‌ها و ارسال تقاضا نسبت به دریافت این تسهیلات اقدام نمایند.
تامین مالی بنگاه‌ها
تامین مالی از منابع درون بنگاه (داخلی)
معمولا مدیران و سهامداران بنگاه‌های اقتصادی تامین مالی داخلی را به‌دلیل کم هزینه‌تربودن به سایر روش‌های تامین مالی ترجیح می‌دهند.
انواع روش‌های تأمین مالی داخلی شامل سود انباشــته، اندوخته‌های قانونی و احتیاطی، فــروش دارایی‌هــا، عاملیت حساب‌های دریافتی و کارت های اعتباری و جاری شرکا می‌باشــد که برای ادامه فعالیت‌های عملیاتی با کمترین هزینه سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تامین مالی از منابع خارج بنگاه (خارجی)
در بســیاری از پروژه‌های مهم بنگاه‌های اقتصادی، امــکان تأمین مالی داخلی وجود نداشــته و در چنین شرایطی بنگاه‌ها برای تأمین ســرمایه در گــردش و اطمینان از فروش بیشــتر کالا، بــه تأمین منابع مالی خارجی گرایش پیدا می‌کنند. تامین منابع خارجی به دو بخش منابع داخل کشور و منابع خارج کشور طبقه‌بندی می‌شود.
تامین مالی از محل منابع داخل کشور
- از طریق بازار سرمایه
- از طریق بانک و موسسات اعتباری
- از طریق لیزینگ و بیمه
- از طریق صندوق توسعه ملی
تامین مالی از محل منابع خارج از کشور
تامین منابع خارجی قرضی
- استفاده از خطوط اعتباری خارجی (فاینانس):
ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ ﺩﺭ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ (ﻣﺎﻟﻴﻪ) ﻳﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭش‌های ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﻭ ﺭﺍﻳﺞ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﭘﺮﻭژﻩﻫﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪﺍﻱ ﻭ ﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺽ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ، ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺍﻣﻬﺎﻱ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺕ ﺑﻪﻛﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ، ﺩﺭ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻭ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮﺭ ﺭﺍﻩﺍﻧﺪﺍﺯﻱ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﺳﺪﻫﺎ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪﺍﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﺯ ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﻛﺎﻻ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩﻱ ﻣﺪﺕﺩﺍﺭ ﻧﻤﻲﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩﻱ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﻧﻘﺪﺍً ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻛﻨﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺍﻳﻦ ﺗﺴﻬﻴﻼﺕ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺕ ﺍﺳﺖ. ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﻂ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﻓﻌﺎﻝ، ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ (ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺩﻫﻨﺪﻩ) ﻭ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ یا ﻳﻜﻲ ﺍﺯ شرکت‌های ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﻮﺳﺴﺎﺕ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺩﺍﺭﺩ، ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮔﺸﺎﻳﺶ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩﻱ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺑﻴﻦ ۱۵ ﺗﺎ ۲۰ درصد ﻭﺟﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﺍ ﻧﻘﺪﺁ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ۸۰ درصد ﺑﺪﻫﻲ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ/ ﺫﻳﻨﻔﻊ، ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺩﻳﺪﺍﺭﻱ (ﻧﻘﺪﻱ) ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺫﻛﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﺍﻡ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
- استفاده از اعتبارات بانک توسعه اسلامی
تسهیلات پروژه‌ای عمدتاً به‌منظور تامین نیازهای ارزی پروژه‌های تولیدی، عمرانی و زیربنایی اولویت‌دار بخش دولتی، تعیین‌شده بر اساس برنامه همکاری سه‌ساله کشورمان با بانک توسعه اسلامی، اعطا می‌گردد.
- استفاده از اعتبارات بانک جهانی
ارائه وام و یا کمک‌های بلاعوض تسهیلات مالی و همچنین با ارائه خدمات مشاوره‌ای، کمک‌های فنی و یا برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ها دانش و تجربیات خود را به کشورهای عضو منتقل می‌نماید.
تامین منابع خارجی غیر قرضی
- سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی
- روش ساخت-بهره‌برداری-واگذاری (BOT)
عبارت BOT مخفف Build Operate Transfer است و به این معنی است که یک پروژه از سوی دولت به یک شرکت خصوصی واگذار می‌شود تا توسط این شرکت فرایند ساخت (Build) آن انجام گردد و جهت جبران هزینه‌های ساخت به این شرکت اجازه بهره‌برداری (Operate) از پروژه اعطا می‌شود و پس از مدت معینی پروژه و حق استفاده از آن را به رایگان به دولت منتقل (Transfer) کند.
- روش بیع متقابل
در این روش شرکت سرمایه‌گذار تسهیلات را به شرکت تقاضاکننده اعطا کرده و به‌ازای بازپرداخت تسهیلات کالا یا مواد تولیدشده را دریافت می‌کند.
تامین مالی دولت‌ها
- درآمدهای عمومی
- منابع طبیعی
- منابع تعهدزا
- منابع غیر‌مستمر
