صندوقهای سرمایه‌گذاری از لحاظ شیوه معامله به دو دسته: ۱-صدور و ابطالی و یا ۲-قابل معامله در بورس تقسیم می‌شوند. برای خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوقهای صدور و ابطالی می‌بایست از مراجع معتبر معرفی شده از طرف صندوق‌ها نظیر: سامانه سرمایه‌گذاری معرفی شده از طرف صندوق، اپلیکیشن‌های مربوط به سرمایه‌گذاری و یا مراجعه حضوری به مراکز سرمایه‌گذاری معرفی شده اقدام نمود. برای خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوقهای قابل معامله در بورس باید نام نماد موردنظر را سامانه معاملاتی جست‌و‌جو کرده و سپس اقدام به خرید یا فروش واحد نمود. در ادامه با توضیحات مربوط به صندوقهای قابل معامله در بورس همراه ما باشید.
صندوق قابل معامله در بورس یا ETF چیست؟
صندوق قابل‌معامله در بورس Exchange-Traded Fund یا ETF نوعی از صندوقهای سرمایه‌گذاری هستند که واحدهای آنها در بازار بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران معامله می‌شود. صندوق قابل‌معامله درآمد ثابت، صندوق قابل‌معامله سهامی، صندوق قابل‌معامله مختلط، صندوق قابل‌معامله طلا، صندوق قابل‌معامله املاک و مستغلات و صندوق قابل‌معامله نیکوکاری و… از انواع صندوقهای ای‌تی‌اف (ETF) هستند. همانند سایر صندوقهای دیگر منابع این صندوق‌ها نیز در مجموعه‌ای از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق‌قرضه، گواهی سپرده کالایی، حساب‌های بانکی و سایر دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاری می‌شود.
انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (ETF)
تاریخچه صندوقهای قابل معامله
صندوقهای قابل معامله یاETFها (Exchange-Traded Funds) ابتدا در دهه ۱۹۹۰ میلادی بعد از بحران مالی سال ۱۹۸۷ معرفی شدند. ایده اولیه ایجاد صندوق قابل معامله به دوشنبه سیاه در سال ۱۹۸۷ برمی‌گردد که در آن شاخص داوجونز، ۵۰۸ واحد یا ۲۲٫۶۱ درصد سقوط کرد و سرمایه گذاران زیان‌های هنگفتی را متحمل شدند و برای خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود حداقل می‌بایست تا پایان روز منتظر می‌ماندند!
اولین ETF در سال ۱۹۹۳ توسط شرکت State Street Global Advisors معرفی شد. هدف اصلی راه‌اندازی ETFها، ارائه یک سبد متنوع از دارایی‌ها (مانند سهام، اوراق بهادار، طلا و …) به سرمایه‌گذاران همراه با امکان خرید و فروش لحظه‌ای آن در طول روز در بازارهای مالی بود.
نحوه معامله واحدهای صندوقهای (ETF)
واحدهای سرمایه‌گذاری صندوقهای ETF در بازار بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران خرید و فروش می‌شوند. این بدین معناست که سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر زمان که می‌خواهند و بر اساس قیمت بازار، واحدهای صندوق ETF را خریداری کرده یا به فروش برسانند. برای خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوقهای قابل معامله باید کد معاملاتی بورسی فعال (مطابق روال زیر) داشته باشید.
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوقهای ETF
مزایای صندوقهای قابل‌معامله در بورس شامل موارد زیر هستند:
- نقدشوندگی بالا: معمولاً این صندوق‌ها دارای بازارگردان بوده و در صورت ثبت سفارش خرید و فروش در همان روز معامله انجام می‌شود.
- سرمایه‌گذاری آسان: باتوجه به این که صندوق قابل‌معامله در بورس به‌صورت مستقیم در بازار بورس/فرابورس معامله می‌شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند در زمان باز بودن بازار، به‌سادگی با ورود به پنل کارگزاری خود مانند سایر نماد‌های موجود در بازار سرمایه واحدهای صندوق قابل معامله را خریدوفروش کنید.
- شفافیت سرمایه‌گذاری: مشاهده سبد سرمایه‌گذاری صندوق برای تمامی سرمایه‌گذاران فراهم است.
- هزینه‌های کارمزد پایین: خرید و فروش واحدهای صندوقهای قابل معامله در بورس با هدف تشویق سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار سرمایه به نسبت به سایر دارایی‌های مالی از کارمزد بسیار کمی برخوردار است.
- پرداخت سود روزشمار: در این صندوق‌ها سود به صورت روزشمار محاسبه شده و در صورت عدم پرداخت سود دوره‌ای، بازدهی با افزایش ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری حاصل شود.
- معافیت مالیاتی: درآمدهای سرمایه‌گذاری در صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس معاف از مالیات می‌باشد.
- پوشش‌دادن سلیقه سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به انتخاب صندوق موردنظر خود با سبدی از دارایی‌های متناسب با اهداف و میزان ریسک‌پذیری خود، اقدام نمایند.
معایب سرمایه‌گذاری در صندوقهایETF
- محدودیت زمان خرید و فروش: برخلاف صندوقهای صدور و ابطالی که معمولاً برای زمان طولانی‌تری از هر روز امکان صدور و ابطال واحدهای آنها وجود دارد، واحدهای صندوقهای ای‌تی‌اف تنها در زمان باز بودن بازار معاملات بورس امکان خرید و فروش دارند.لازم به ذکر است درصندوق صدور و ابطالی اوج ملت از شنبه تا پنجشنبه از ساعت ۷:۳۰ الی ۲۳:۵۹؛ و در صندوقهای صدور و ابطالی اندوخته ملت و آتیه ملت از شنبه تا چهارشنبه در همین ساعات، امکان سرمایه‌گذاری فراهم می‌باشد.
- ریسک بازار: قیمت صندوقهای ETF همانند سایر اوراق بهادار قابل معامله در بورس، تحت‌تأثیر نوسانات بازار قرار می‌گیرد. این نوسانات می‌توانند به دلیل تغییرات قیمت دارایی‌های داخلی صندوق، نوسانات کلی بازار و عوامل دیگر رخ دهند.
- نداشتن حق رأی در مجامع: دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها امکان حضور و حق رأی در مجامع سالیانه صندوق‌ها را ندارند. این درحالیست که مجوز ورود به مجامع درصورتی که سهام شرکتی خریداری شود در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
حداقل میزان سرمایه‌گذاری در صندوقهای ETF چقدر است؟
حداقل میزان سرمایه‌گذاری در صندوقهای ETF (صندوقهای قابل معامله) ممکن است بر اساس اساسنامه و امیدنامه در هریک از صندوق‌ها متغیر باشد. در بیشتر موارد میزان سرمایه‌گذاری در ETFها حداقل به میزان قیمت یک واحد سرمایه‌گذاری ETF خواهد بود. ممکن است برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها تعداد حداقل واحدهای متفاوتی از ۱ تا 10 در نظر گرفته شود؛ بنابراین برای سرمایه گذاری لازم است ارزش یک واحد را در تعداد حداقل واحدهای موردنیاز در آن صندوق ضرب کنید.
به‌عنوان‌مثال، اگر در یک صندوق ETF حداقل سرمایه‌گذاری ۱۰ واحد سرمایه‌گذاری و ارزش هر واحد معادل ۵۰ هزار ریال باشد، حداقل میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز برابر با ۵۰۰ هزار ریال خواهد بود (۱۰ واحد × ۵۰ هزار ریال = 500 هزار ریال).
برای اطلاعات دقیق‌تر در مورد حداقل سرمایه‌گذاری در هر صندوق، به مراجع معتبر معرفی شده صندوق ETF موردنظر مراجعه کنید.
ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوقهای قابل معامله چگونه افزایش می‌یابد؟
کسب سود در صندوقهای ETF (صندوقهای قابل‌معامله) از چند طریق ممکن است اتفاق بیفتد:
۱. افزایش قیمت دارایی‌ها: افزایش قیمت دارایی‌های موجود در سبد ETF می‌تواند به سودآوری بیشتر برای دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ETF منجر شود.
۲. سود تقسیمی دارایی‌ها: اگر دارایی‌های موجود در سبد ETF توزیع سود داشته باشند (مانند سود تقسیمی سهام)، سرمایه‌گذاران نیز با افزایش ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری خود از این درآمد بهره‌مند می‌شوند.
۳. سرمایه‌گذاری مجدد درآمدها: ETFهای بدون پرداخت سود دوره‌ای، درآمدهای دریافتی را مجدداً سرمایه‌گذاری می‌کنند که منجر به افزایش ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری خواهد شد.
۵. خرید و فروش دارایی‌ها: خرید و فروش سهام و دیگر انواع دارایی‌های موجود در سبد دارایی‌های ETF منجر به کسب سود برای صندوق و افزایش ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری خواهد گردید.
نحوه محاسبه کارمزد صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در بورس
کارمزد خرید واحدهای صندوقهای درآمد ثابت قابل‌معامله در بورس، ۰.۰۰۰۷۲۵ کل قیمت خرید و کارمزد فروش نیز ۰.۰۰۰۷۲۵ کل قیمت فروش واحدها می‌باشد. مجموعا کارمزد خرید و فروش واحدهای صندوقهای درآمد ثابت قابل معامله ۰.۰۰۱۴۵ کل قیمت معامله است.
آیا صندوقهای ای تی اف امن هستند؟
با توجه به اینکه صندوق های قابل معامله در بورس تحت نظارت قوانین و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند؛ بنابراین پروتکل‌های امنیتی کامل و لازم برای حفاظت از دارایی‌های سرمایه‌گذاران را رعایت خواهند نمود.
ریسک در صندوقهای قابل‌معامله
سرمایه‌گذاری در صندوقهای قابل معامله (ETF) همانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، همراه با سطحی مشخص از ریسک است. میزان ریسک ممکن است بستگی به نوع صندوق، استراتژی سرمایه‌گذاری آن و شرایط بازار متفاوت باشد. در زیر، به چند نوع از ریسک در صندوقهای قابل معامله اشاره شده می‌شود:
- ریسک بازار: صندوقهای قابل‌معامله معمولاً تحت‌تأثیر نوسانات بازار سرمایه قرار دارند. تغییرات در قیمت دارایی‌های موجود در سبد ETF نیز ممکن است بر سود و زیان سرمایه‌گذاران اثرگذار باشد.
- ریسک نقدشوندگی: در شرایط نامطمئن بازار، ممکن است نقدشوندگی واحدهای صندوق کاهش یابد و سرمایه‌گذاران ممکن است مشکلاتی در خرید یا فروش واحدهای خود داشته باشند.
- ریسک مرتبط با شاخص: بسیاری از ETFها هدف‌گذاری خود را به نحوی انجام می‌دهند که به یک شاخص خاص نزدیک شده و یا آن را ردیابی کنند. در این صورت اگر عملکرد شاخص ضعیف باشد، عملکرد صندوق ETF نیز ممکن است تحت‌تأثیر قرار گیرد.
