در شرایط اقتصادی ایران که با نوسانات ارزی، تورم ساختاری و تغییرات سریع سیاستهای پولی و مالی همراه است، بسیاری از سرمایهگذاران تمایل دارند داراییهای خود را در مسیرهایی هدایت کنند که از بازدهی نسبتاً ثابت و ریسک پایین برخوردار باشد. مفهوم «سرمایهگذاری بدون ریسک» به معنای مطلق آن در اقتصاد وجود ندارد، اما در چارچوب نظام مالی ایران، ابزارهایی طراحی شدهاند که از امنیت نسبی بالاتری نسبت به سایر گزینهها برخوردارند و میتوان آنها را «نزدیک به بدون ریسک» دانست.
مسیرهای سرمایهگذاری با بازدهی نسبتا پایدار ریسک پایین در ایران
سپردههای بانکی
رایجترین و در دسترسترین گزینه برای سرمایهگذاری کمریسک در ایران، سپردههای مدتدار بانکی است. بانکها بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی، سودی بین ۱۸ تا ۲۳ درصد سالانه پرداخت میکنند.
مزایا: تضمین بازپرداخت اصل و سود توسط بانک، نقدشوندگی نسبتاً بالا، سادگی فرآیند.
معایب: نرخ سود معمولاً پایینتر از نرخ تورم است؛ در نتیجه ارزش واقعی سرمایه در بلندمدت کاهش مییابد.
مناسب برای: افرادی با اولویت حفظ اصل سرمایه، بازنشستگان، یا کسانی که قصد سرمایهگذاری کوتاهمدت دارند.
اوراق بدهی و اسناد خزانه اسلامی (اخزا)
اوراق بدهی دولتی یا همان اسناد خزانه اسلامی یکی از ابزارهای معتبر بازار سرمایه ایران است که دولت برای تأمین مالی منتشر میکند. بازده این اوراق بین ۲۰ تا ۲۸ درصد سالانه متغیر است.
مزایا: پرداخت سود تضمینشده در سررسید، امکان خرید و فروش در بورس، قابلیت ارزیابی دقیق بازده تا سررسید (YTM).
معایب: نقدشوندگی محدودتر از سپرده بانکی، حساسیت به نرخ بهره بازار.
نکته مهم: این اوراق از نظر ریسک نکول تقریباً در پایینترین سطح بازار ایران قرار دارند، زیرا ضمانت دولت پشت آنهاست.
اوراق مشارکت و صکوک شرکتی
برخی شرکتهای بزرگ برای تأمین مالی پروژههای خود، اوراق مشارکت یا صکوک اجاره و مرابحه منتشر میکنند. این اوراق معمولاً نرخ سودی بین ۲۰ تا ۲۴ درصد دارند.
مزایا: بازدهی نسبتاً مناسب همراه با ضمانت بانکی.
معایب: ریسک تأخیر در پرداخت سود در صورت مشکلات مالی شرکت منتشرکننده.
با وجود این، اوراق دارای ضامن پرداخت معمولاً از دید سرمایهگذاران خرد گزینهای کمریسک محسوب میشوند.
صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت
صندوقهای درآمد ثابت که تحت نظارت سازمان بورس فعالیت میکنند، معمولاً بخش عمده دارایی خود را در اوراق بدهی و سپردههای بانکی سرمایهگذاری میکنند. بازدهی این صندوقها در سال ۱۴۰۴ بین ۲۳ تا ۲۷ درصد گزارش شده است.
مزایا: نقدشوندگی روزانه، امکان سرمایهگذاری با مبالغ اندک، تنوعبخشی خودکار.
معایب: بازدهی انتظاری محدود و پایینتر از صندوقهای سهامی
نمونهها: صندوقهای اوج ملت، اندوخته ملت، آتیه ملت، لوتوس پارسیان و… از پرطرفدارترین نمونهها هستند.
سرمایهگذاری ارزی و طلا (نیمهبدونریسک)
اگرچه طلا و ارز در ذات خود پرنوساناند، اما در ایران بهعنوان ابزار حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم شناخته میشوند. نگهداری بلندمدت سکه یا طلای آبشده معمولاً باعث حفظ قدرت خرید میشود.
مزایا: پوشش ریسک تورم و کاهش ارزش ریال.
معایب: نوسانات کوتاهمدت شدید، هزینه نگهداری یا ریسک سرقت.
در نتیجه این نوع سرمایهگذاری را نمیتوان کاملاً بدون ریسک دانست، اما در بازههای طولانی، بازده حقیقی مثبت ارائه میدهد.
گواهی سپرده طلا و صندوقهای مبتنی بر طلا
برای کاهش ریسکهای فیزیکی نگهداری طلا، بورس کالا ابزارهایی مانند گواهی سپرده طلا و صندوقهای سرمایهگذاری مبتنی بر طلا ارائه کرده است.
بازدهی: عموماً همسو با قیمت روز سکه در بازار.
مزیت اصلی: امنیت بالا، امکان خرید و فروش آنلاین، و شفافیت قیمتی.
نتیجهگیری
در فضای اقتصادی ایران، تعریف سرمایهگذاری بدون ریسک نسبی است. در حالیکه سپرده بانکی و اوراق دولتی کمریسکترین گزینهها محسوب میشوند، اما در مواجهه با تورم بالا، این ابزارها معمولاً بازده حقیقی منفی دارند. از اینرو، سرمایهگذاران حرفهای برای حفظ تعادل بین ریسک و بازده، ترکیبی از ابزارهای کمریسک و ابزارهای پوششدهنده تورم را در سبد خود لحاظ میکنند.
مسیر عقلانی برای سرمایهگذار ایرانی در شرایط فعلی، تنوعبخشی هوشمندانه و انتخاب ابزارهای رسمی و شفاف تحت نظارت بانک مرکزی و سازمان بورس است تا ضمن حفظ امنیت سرمایه، بازدهی واقعی بهتری نسبت به تورم کسب شود.
